Toezicht 2025

Governance Radar

Het polderoverleg piept en kraakt. Tijd voor nieuwe verhoudingen in de polder. Geldt dat ook niet voor toezicht en bestuur?

Recentelijk verscheen het boek Poldermodel 3.0 van oud vakbondsman Fedde Monsma. In zijn boek en in een recent interview doet hij stevige uitspraken. Zo stelt hij onder meer: ‘De SER kan in de huidige vorm beter worden opgeheven.’ En ook: ‘De vakbonden zijn vakkundig bezig om zichzelf en hun traditionele countervailing power uit te schakelen.’ Letterlijk staat volgens de auteur de polder waarin werkgevers en werknemers elkaar traditioneel ontmoeten, het water aan de lippen. Het recent mislukte overleg is volgens Monsma exemplarisch voor de verhoudingen en noemt het zelfs een poppenkast. ‘Het gaat niet meer om de inhoud, maar louter om poppetjes. Instituten zitten er om zichzelf in stand te houden. Dat ter discussie stellen, is jezelf ter discussie stellen. De polderinstituties hebben geen intrinsiek belang bij veranderen of vernieuwen. Het bestaansrecht van de SER, van vakbonden en werkgeversorganisaties, bestaat juist voor een groot deel uit de legitimering van het huidige poldermodel.’

Masterplan

Monsma pleit in zijn boek voor nieuwe gezichten in de polder. Waarom schuiven Greenpeace of de Ouderenpartij niet aan in het overleg. Of wordt gekozen voor wisselende samenstellingen aan de SER-tafel, of is er overleg per thema met daarin voor dat thema relevante partijen aan tafel. Er wordt wel geroepen dat ZZP’ers tegenwoordig aan tafel zitten, maar dat is louter vanuit FNV en VNO NCW, ofwel de oude instituten. Monsma ziet dat partijen als Ahold en Jumbo de vakbonden al buiten spel zetten. Ook dat vindt Monsma niet ok: ‘Een vorm van polder heb je nodig. De overlegeconomie heeft ons veel opgeleverd en kan ons nog steeds veel opleveren. Je redt het niet met monopolisme van werkgevers op de arbeidsmarkt. Bepaalde weerstand, een countervailing power en vernieuwde vakbonden zijn hard nodig.’ Maar dus niet op de manier zoals het nu gaat. Monsma pleit ervoor dat partijen uit de loopgraven komen. ‘Er is een nieuw masterplan voor de arbeidsmarkt nodig. De polder moet niet weg, het moet wel anders.’

Diversiteit

Geldt de vraag voor het polderoverleg ook niet voor de huidige staat van bestuur en toezicht? Kunnen daar niet soortgelijke vragen worden gesteld. Piept en kraakt dit systeem ook niet? De verschillende codes hebben al wel veel in gang gezet, maar de formele structuren dateren feitelijk van de tijd dat ook de vakbonden en werkgevers zich al in de loopgraven ingroeven. Raad van Bestuur, Raad van Toezicht. CEO, CFO, HR, COO….. Het is allemaal meer van hetzelfde gebleven met alleen kleine aanpassingen. Zo is het ook nog steeds een strijd om diversiteit in de bestuurskamers te borgen. Ja, het aantal vrouwen neemt langzaam toe, maar van harte gaat het niet. Nog altijd dreigt het quotum, iets waar eigenlijk ook niemand op zit te wachten. En anders denkenden, andere culturen, vinden nog helemaal nauwelijks plek in boards. Er is nog lang geen sprake van een regenboog bestuur, hoezeer dat ook wordt bepleit.

2025

Hoe moet bestuur en toezicht er in 2025 uit zien en wat is daarvoor nodig? Of zijn commissarissen en toezichthouders net zo weinig bereid als vakbonden en werkgevers om vernieuwing toe te passen? Immers: je structuur van besturen tot discussie stellen, is jezelf ter discussie stellen. In de september uitgave van Governance Update hield Philippe Smit, partner en interim manager Custom Management, een pleidooi voor een millennialboard om meer feeling te houden met de nieuwe generatie. Een soort schaduw rvc. ‘Wie het gedrag van millennials onderschat of negeert pleegt commerciële zelfmoord’, stelde hij. En ook: ‘Zorg voor een “side kick” of een millennial fluisteraar.’ Smit wilde er maar mee zeggen: zorg dat je partijen die de wereld van straks gaan vormen een stem moeten krijgen. Dat kan op heel veel manieren, zoals via een millenialboard. Je hoeft niet direct het hele systeem van toezicht en bestuur op de schop te gooien. Net zoals Monsma stelt dat overleg in de polder nog altijd zin heeft, hebben bestaande bestuursconstructies ook nog zin. In plaats van weggooien, is het vernieuwen. Volgens Monsma is op het terrein van sociaal overleg, lef en leiderschap nodig om tot iets nieuws te komen. Diezelfde criteria kun je op bestuur zetten. Hoe zijn consumenten vertegenwoordigd in bestuur en toezicht? De werkgeversvertegenwoordig is er al wel in toezicht, maar formeel moet die ook alle stakeholders bedienen. De CIO, chief innovation officer, is zelden in een bestuur te vinden. De CCO, chief cybercrime officer, is er meestal ook niet. En heeft u de millenial om ergens een plek in bestuur en toezicht gegeven? Nog even terug naar Philippe Smit: ‘In Nederland is 20 procent van de bevolking millennial. Dat zijn 3,5 miljoen mensen. We hebben te maken met de hoogst opgeleide generatie ooit. Mensen met een frisse kijk op de wereld. Het zijn niet alleen consumenten, ze werken ook in je organisatie. Binnen tien jaar zal 75 procent van de arbeidspopulatie uit millennials bestaan. Deze generatie heeft totaal andere ideeën. Ze zijn bijvoorbeeld veel minder met geld bezig. Je moet in alle geledingen aansluiting zien te vinden. Niet alleen in marketing, maar in de gehele aansturing van je organisatie.’

Thema

Vanuit Governance Update vinden we het thema van vernieuwing van de board een interessant thema. Vandaar dat we vanaf komend jaar visies gaan presenteren die kunnen bijdragen aan vernieuwing in de board en inspiratie bieden voor het toezicht van de toekomst. Hoe moeten raden van commissarissen en raden van toezicht zichzelf en de governance de komende jaren opnieuw uitvinden? Het kabinet heeft als nieuw motto: vertrouwen in de toekomst. Boards kunnen ook vertrouwen in de toekomst hebben, maar dan moeten ze meebewegen met ontwikkelingen. Monsma zegt in een interview over het polderoverleg rond arbeid: ‘We blijven zitten in onze heilige huisjes. Ga experimenteren, durf als instituten je eigen zwakte te laten zien en vertrouw op je eigen mensen. Zoek nieuwe partners.’ Kortom…. Gezocht: mensen met nieuwe visies en ideeën over bestuur en toezicht. Vanuit Governance Update willen we die zoektocht mede gaan faciliteren.